کد مطلب:47418 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:34

گنجینه پرسمان » قرآن

خداوند متعال، در قرآن كريم، به كساني كه به خداي يكتا، نبوت و معاد اعتقاد ندارند چه فرموده است؟

مسألهي توحيد

بشر، طوري آفريده شده است كه آگاهانه يا ناآگاهانه به وجود خدا معترف است; اما مشكل بشر در شناخت خداي يكتا واقعي است; و به خاطر همين عدم شناخت، يا قائل به ثنويت (خداي خير و خداي شر)، و يا به تثليث (پدر، پسر و روح القدس)، و يا وثنيت (بتپرستي) شدهاند.

قرآن كريم، دربارة اصل اثبات وجود خدا آيهاي ندارد; و اگر دارد، از اين موضوع به صورت غير مستقيم بحث به ميان آورده است. اما در سراسر قرآن، آيات بسياري براي اثبات يكتايي خداوند (توحيد) و نفي شرك (نفي ثنويت، وثنيت و تثليث) وجود دارد.

بررسي تمامي آيات در اين باره نيازمند تأليف چندين جلد كتاب است. كه بيان آنها از حوصلة اين پاسخ نامه خارج است. قرآن كريم، در مقابل كساني كه يكتائي خداوند را منكرند استدلالهاي فراواني آورده است.

برهان نظم، برهان تغيير و حركت، برهان وجوب و امكان (فقر و غني) ،برهان علت و معلول، برهان صديقين، گواهي فطرت، هماهنگي جهان، دليل صرف الوجود، دليل فيضي و هدايت، برهان تركيب، و... از جمله براهيني است كه براي اثبات توحيد در قرآن كريم آمده است.

به عنوان نمونه به برهان نظم اشاره ميكنيم:

اين برهان بر دو پاية اصلي قرار گرفته است: 1. نظام دقيق و حساب شدهاي بر عالم هستي حاكم است كه حتي منكران خدا نيز نميتوانند آن را انكار كنند. 2. هر جا نظام دقيق و حساب شدهاي است ممكن نيست زائيدة رويدادهاي تصادفي باشد، بلكه بايد لزوماً از علم و قدرت عظيمي سرچشمه گيرد.

نتيجه اين كه، يك مبدأ علم و قدرت عظيم، در ماوراي نظام جهان خلقت بوده و هست.

لذا قرآن كريم ميفرمايد: هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَآءً وَ الْقَمَرَ نُورًا وَ قَدَّرَهُو مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَ َلِكَ إِلآبِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الاْ ?َيَـَتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُون;(يونس،5)، او كسي است كه خورشيد را روشنائي، و ماه را نور قرار داد، و براي آن منزلگاههائي مقدر كرد، تا عدد سالها و حساب (كارها) را بدانيد، خداوند اين را جز به حق نيافريده، او آيات (خود را) براي گروهي كه اهل دانشاند شرح ميدهد.

نظم در عالم خلقت آن قدر دقيق است كه دانشمندان از هم اكنون ميتوانند پيش بيني كنند كه در صد سال آينده چه لحظهاي خورشيد گرفتگي يا ماه گرفتگي رخ خواهد داد.

با انديشه در نظم حاكم بر جهان، اعتراف خواهيم كرد كه ناظمي با علم و قدرت مطلق وجود دارد كه او كسي جز ذات پاك خداي يكتا نيست.

قرآن كريم، پس از استدلالهاي فراوان بر مسألهي توحيد و اتمام حجت آن گاه با كساني كه بدون دليل روي به شرك بياورند، و در اين امر لجاجت و پافشاري كنند، به شدت برخورد كرده است; اكثر عذابهائي كه خداوند بر اقوام پيامبران پيشين نازل كرده است، به خاطر كفر و شرك آنان بوده است. در قرآن كريم، شرك تنها گناهي است كه آمرزيده نميشود: إِنَّ اللَّهَ لاَيَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِي وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَ َلِكَ لِمَن يَشَآءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَيََّ إِثْمًا عَظِيمًا;(نسأ،48) خداوند (هرگز) شرك را نميبخشد! و پايينتر از آن را براي هر كس بخواهد (و شايسته بداند) ميبخشد. و آن كس كه براي خدا، شريكي قرار دهد، گناه بزرگي مرتكب شده است.(ر.ك: معارف قرآن، همان، ص 24ـ26 / پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 54ـ56 و ص 186ـ204.) و...

مسألة نبوت:

برخي از مطالبي كه خداوند در برابر منكران نبوت بيان فرموده است به شرح زير است:

1. اعلام بيزاري از آنها شده است; فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيَّءٌ مِّمَّا تَعْمَلُون;(شعرأ،216)، اگر آنان نافرماني تو كنند، بگو: من از كار شما بيزارم.

2. مورد عذاب شديد واقع شدهاند; إِنَّـآ أَرْسَلْنَآ إِلَيْكُمْ رَسُولاًشَـَهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَآ أَرْسَلْنَآ إِلَيَ فِرْعَوْنَ رَسُولاً# فَعَصَيَ فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَـَهُ أَخْذًا وَ بِيلاً ; (مزمل / 15و16) ما پيامبري به سوي شما فرستاديم كه گواه بر شما است; همان گونه كه به سوي فرعون رسولي فرستاديم. فرعون به مخالفت و نافرماني آن رسول برخاست، و ما او را شديداً مجازات كرديم.

3. تمامي منكران نبوت مورد تهديداند; كَلآلَغن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعَا بِالنَّاصِيَةِ # نَاصِيَةٍ كَـَذِبَةٍ خَاطِئَةٍ # فَلْيَدْعُ نَادِيَهُو # سَنَدْعُ الزَّبَانِيَة....;(علق،15ـ18)، چنان نيست كه او خيال ميكند، اگر دست از كار خود برندارد ناصيهاش (موي پيش سرش) را گرفته (و به سوي عذاب ميكشانيم). همان ناصية دروغ گوي خطاكار. سپس هر كه را ميخواهد صدا بزند (تا ياريش كند). ما هم به زودي مأموران دوزخ را صدا ميزنيم... .

به دنبال بحثي كه در آيات گذشته پيرامون طغيان گران كافر و مزاحمت آنها نسبت به پيامبر اكرمو نمازگزاران آمده بود، در اين آيات آنها را زير رگبار شديدترين تهديدها گرفته ميفرمايد: چنان نيست كه او ميپندارد (گمان ميكند ميتواند پا بر گردن پيامبر6 به هنگام سجده بگذارد و او را از اين برنامه الهي باز دارد، خير، اگر دست از اين جهل و غرور بر ندارد، موي جلو سر او را گرفته و به سوي عذاب ميكشانيم و...(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 15، ص 365ـ368، دارالكتب الاسلامية; ج 25، ص 187و188; ج 27، ص 168ـ171.)

مسألة معاد:

قرآن كريم، در برخورد با منكران معاد، شيوههاي گوناگوني را به كار گرفته است:

1. ميفرمايد شما (منكران معاد) دليلي بر نفي معاد نداريد: وَ إِذَا تُتْلَيَ عَلَيْهِمْ ءَايَـَتُنَا بَيِّنَـَتٍ مَّا كَانَ حُجَّتَهُمْ إِلآ َّ أَن قَالُواْ ائْتُواْ بِ ?‹َابَآغنَآ إِن كُنتُمْ صَـَدِقِين;(جاثيه،25)، و چون بر ايشان آيات روشن ما (در مورد معاد) خوانده شود برهاني جز اين ندارند كه بگويند: اگر راست ميگوييد پدران ما را زنده كنيد.; وَ قَالُواْ مَا هِيَ إِلآحَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَ نَحْيَا وَ مَا يُهْلِكُنَآ إِلآالدَّهْرُ وَ مَا لَهُم بِذَ َلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلآيَظُنُّون;(جاثيه،24)، ميگويند: (چيزي) جز همين زندگي دنيايي ما نيست كه ميميريم و زنده ميشويم و جز روزگار كسي ما را هلاك نميكند; اينان دانشي در اين مورد ندارند; اينان تنها گمان ميورزند. و...

در اين باره به آيات; 27، ص; 34ـ36، دخان; 53 و 16 صافات; 3، ق; 47ـ48، احقاف; 12ـ13، مطففين; 10ـ11، نازعات; 78، يس و 7، هود مراجعه شود.

2. در آياتي از قرآن كريم، به شبهاتي كه منكران معاد مطرح ميكنند پاسخ ميدهد: مثلاً: وَ قَالُوَّاْ أَءِذَا ضَلَلْنَا فِي الاْ ?َرْضِ أَءِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيد;(سجده،10) ميگويند: چون در زمين گم گشتيم (نابود شديم) دوباره در آفرينش جديد قرار خواهيم گرفت؟

پاسخ آن است كه: شما به همين عالم بنگيريد، بسياري از موادّ بي جان وجود دارد كه خداوند به آنها حيات ميبخشد; پس، چه مانعي دارد نظامي برقرار فرموده باشد كه در آن همهي مردهها زنده شوند؟

وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَـَحَ بُشْرَا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِي حَتَّيََّ إِذَآ أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالاًسُقْنَـَهُ لِبَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَنزَلْنَا بِهِ الْمَآءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِي مِن كُلِّ الثَّمَرَ َتِ كَذَ َلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَيَ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون;(اعراف،57) خدا است كه باد راپيشاپيش رحمتش (باران)، به مژده ميفرستد تا آن گاه كه بادها، ابرهاي سنگين را با خود بردارند; و ميرانيم اين ابر را به سرزمين مرده و با آن ابر، آب فرو ميباريم و با آن هرگونه ثمري را ميرويانيم; مردگان را نيز همين گونه زنده ميسازيم; باشد كه پند گيريد.

در اينباره نيز ميتوانيد به آيات: 5 حج، 19 و 50 روم، 9 فاطر، 39 فصلت، 11 زخرف، 11 ق، 51 اسرأ، 19 عنكبوت، 79 يس، 15 ق، 5ـ8 طارق، 62 واقعه، 36ـ40 قيامت، 115 مؤمنون، 20 مرسلات، 17ـ19 عبس، 57 غافر، 27 نازعات، 99 اسرأ، 81 يس، 11 صافات، 33 احقاف مراجعه شود.

قابل تذكر اين كه، شبهة فوق و پاسخ آن، طبق آياتي كه بيان شده است تنها يك شبهه از بين شبهاتي است كه منكران معاد مطرح كردهاند. طرح شبهات ديگر و پاسخ آن را در كتابهائي كه ذيلاً نشاني آن ميآيد جستجو كنيد.

3. شيوة سومي كه قرآن كريم براي برخورد با منكران معاد دارد، ارائه نمونههائي در همين دنيا است.

داستان اصحاب كهف، داستان گاو بني اسرائيل، داستان حضرت ابراهيم و ذبح چهار پرنده، قصة عُزير پيامبر، داستان زنده شدن مردگان توسط حضرت عيسيغ با اذن خداوند، و... از جمله نمونههائي است كه در قرآن كريم بازگو شده است.

در اين زمينه، به سورة كهف، آيات 67ـ73 بقره، 259و260 بقره، 110 مائده و... مراجعه شود.(ر.ك: معاد در قرآن، آيت الله مصباح يزدي، ج 1ـ2، ص 458ـ487، انتشارات در راه حق / پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي، ج 5، ص 129ـ220، دارالكتب الاسلاميه.)